Tymczasowe aresztowanie a pomoc adwokata

Tymczasowe aresztowanie do środek zapobiegawczy. Celem tymczasowego aresztowania jest poddanie podejrzanego lub oskarżonego izolacji. Na tle innych środków jest zdecydowanie tym, o najsurowszym charakterze. Podstawą jego zastosowania jest istnienie ku temu odpowiednich przesłanek. By móc go zastosować konieczne jest uprzednie postawienie sprawcy zarzutu, a nadto muszą zostać spełnione odpowiednie przesłanki ogólne i szczególne stosowania TA.

W stosunku do kogo tymczasowe aresztowanie może być orzeczone? – przesłanki ogólne i szczególne izolacji.

Przesłanki ogólne

Treść art. 249 Kodeksu postępowania karnego, dalej kpk, wskazuje, że „Środki zapobiegawcze można stosować w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa; można je stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo„.

To właśnie duże prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa stanowi przesłankę ogólną umożliwiającą zastosowanie aresztu tymczasowego. 

Istnienie dużego prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego spoczywa na prokuratorze, który składa wniosek o zastosowanie TA. Prokurator naprowadza fakty, które pozwolą Sądowi w stwierdzeniu istnienia lub nieistnienia dużego prawdopodobieństwa popełnienia zarzucanych podejrzanemu czynów.

Przesłanki szczególne

Wynikają z treści art. 258 kpk, z której wynika, że aresztowanie można zastosować:

1. jeżeli zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu;
2. jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne.
3. jeżeli oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata, potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą”.
4. jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.

Wniosek o areszt

Podejrzany ma prawo do złożenia wyjaśnień w zakresie stawianych mu zarzutów. Następnie prokurator rozważa czy w sprawie koniecznym jest zastosowanie środków zapobiegawczych, a jeżeli tak to którego z nich. W przypadku, w którym prowadzący dojdzie do przekonania, że w sprawie istnieją dostateczne podstawy przypuszczenia, że czyn zabroniony popełniono, a nadto, że prowadzone postępowanie w sprawie może zostać przez podejrzanego zakłócone, podejmuje decyzję o złożeniu do Sądu wniosku o zastosowanie aresztu.

Wniosek ten trafia następnie do Sądu, który na posiedzeniu podejmuje się jego rozpatrzenia. Podejrzany ma prawo do złożenia wyjaśnień przed Sądem, zanim ten podejmie decyzję w zakresie stosowania TA.

Od chwili zainicjowania postępowania karnego w postępowaniu przygotowawczym, podejrzany ma prawo do korzystania z pomocy adwokata.

Osobom tym zapewnia się prawo do kontaktu z adwokatem, który następnie staje się jego obrońcą, który działa na podstawie upoważnienia do obrony udzielonego przez podejrzanego lub na podstawie upoważnienia do obrony udzielonego adwokatowi przez osobę najbliższą, które następnie podejrzany potwierdza.

Adwokat ma prawo do udziału w czynnościach prowadzonych z podejrzanym, w tym posiedzeniu w przedmiocie rozpoznania wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztu.

Tymczasowy areszt – postanowienie Sądu

Sąd po wysłuchaniu podejrzanego oraz prokuratora na posiedzeniu wydaje postanowienie, w którym stwierdza czy wobec podejrzanego lub oskarżonego stosować tymczasowe aresztowanie czy nie.

Postanowienie o tymczasowym aresztowaniu jest zaskarżalne.

Podejrzanemu/oskarżonemu lub prokuratorowi przysługuje prawo złożenia zażalenia na tymczasowy areszt lub odmowę jego zastosowania do Sądu wyższej instancji.

W przypadku, w którym Sąd decyduje o czasowej izolacji podejrzanego/oskarżonego, a był obecny na posiedzeniu Sądu w tym zakresie, od razu następuje decyzja o zatrzymaniu takiej osoby i umieszczeniu w odpowiedniej placówce penitencjarnej.

Jak długo trwa tymczasowe aresztowanie?

Sąd stosuje tymczasowe aresztowanie na okres nie dłuższy niż 3 miesiące, ale możliwe jest przedłużenie okresu tymczasowego aresztowania.

W teorii tymczasowe aresztowanie, do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji, nie może przekroczyć 2 lat. Zasada ta doznaje jednak ograniczeń wynikających z art. 263 §4 kpk, który daje możliwość jego przedłużenia ponad ten okres, na dalszy określony czas, co w sprawach szczególnie skomplikowanych nie jest rzadkie.

Kontakt osadzonego z obrońcą – jakie prawa ma tymczasowo aresztowany?

Tymczasowo aresztowany ma prawo do kontaktu z obrońcą lub pełnomocnikiem. Kontakt z adwokatem jest elementem jego prawa do obrony. 

Wniosek składa się do prokuratora, a po wniesieniu przez prokuratora aktu oskarżenia do sądu. Zgoda uzależniona jest od decyzji organu aktualnie prowadzącego postępowanie karne.

Kontakt telefoniczny z najbliższymi

Zupełnie inaczej wygląda kwestia kontaktu osadzonego z bliskimi. Osoby te mają ograniczony kontakt z bliskimi. Tylko w uzasadnionych przypadkach ten kontakt będzie możliwy, jednak i w tym wypadku należy złożyć wniosek o możliwość korzystania z aparatu telefonicznego wraz z opisem przyczyn czy też okoliczności, dla których ta rozmowa jest niezbędna.

Uchylenie tymczasowego aresztu

Środek zapobiegawczy należy niezwłocznie uchylić lub zmienić, jeżeli ustaną przyczyny, wskutek których został on zastosowany, lub powstaną przyczyny uzasadniające jego uchylenie albo zmianę.

Wniosek o uchylenie zastosowanego środka zapobiegawczego można złożyć w każdej chwili. Wniosek może obejmować także prośbę o jego zmianę na nieizolacyjne środki zapobiegawcze, np. poręczenie majątkowe, dozór Policji itp.

Na odmowę podejrzanemu/oskarżonemu będzie przysługiwało zażalenie jednak tylko wtedy, gdy wniosek został złożony po upływie co najmniej 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia w przedmiocie środka zapobiegawczego.

Autor:

Oliwia Babiarz