Rozwód bez orzekania o winie czy rozwód z orzekaniem o winie a alimenty

Rozwód bez orzekania o winie czy rozwód z orzekaniem o winie a alimenty – o czym warto wiedzieć?

Zgodnie z art.  57 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ( dalej KRiO)  orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę za rozkładu pożycia . Jest to tzw. rozwód z winą. Rozwód może zostać orzeczony w wyłącznej winy jednego małżonka albo z winy obojga małżonków. 

Przy czym zgodnie z art.  57 §2  KRiO na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. Mamy wówczas do czynienia z rozwodem bez orzekania o winie. 

Jaki rozwód powinni wybrać małżonkowie – z winą czy bez orzekania o winie?

Z takim pytaniem do Kancelarii zwraca sie szereg Klientów. Nie ma jednej odpowiedzi na to pytanie, nie ma jednego złotego środka. Wszystko zależy od okoliczności danej sprawy i osobistych właściwości Klienta, a także jego oczekiwań.

Czym jest rozwód bez orzekania o winie?

Rozwód bez orzekania o winie to forma zakończenia małżeństwa, w której sąd nie przypisuje żadnemu z małżonków winy za rozpad małżeństwa. Taka decyzja może być podjęta na wspólny wniosek obojga małżonków lub na wniosek jednego z nich, jeśli drugi się na to zgodzi. W praktyce oznacza to, że  w przypadku braku orzekania o winie rozwód odbywa się w sposób polubowny, co pozwala uniknąć długotrwałych i często bolesnych sporów sądowych dotyczących winy za rozkład pożycia małżeńskiego.

Jakie są zalety rozwodu bez orzekania o winie?

Rozwód bez orzekania o winie ma kilka istotnych zalet:

1. 1) szybszy i sprawniejszy proces rozwodowy –  rozwód bez orzekania o winie zazwyczaj trwa krócej niż rozwód z orzekaniem o winie, ponieważ nie ma potrzeby przeprowadzania długotrwałego postępowania dowodowego i przesłuchiwania świadków, co więcej praktyka wskazuje na to, iż sędziowie zazwyczaj wyznaczają szybsze terminy rozpraw celem rozpoznania takiej sprawy m. in. dlatego, by strony się nie skonfliktowały i nie zmieniły stanowisk na orzeczenie o winie 🙂

2) niższe koszty rozwodu – opłata od pozwu wynosi 600 zł, a w razie gdy małżonkowie zgodnie wnoszą o rozwód bez orzekania o winie, wówczas sąd zwraca powodowi 300 zł, a nadto nakazuje pobrać od pozwanego 150 zł, dodatkowo wobec tego, iż proces sądowy jest mniej skomplikowany, przekłada się to równiez na niższe koszty związane z obsługą prawną,

3) mniejszy stres –  brak konieczności udowadniania winy drugiego małżonka zmniejsza napięcia między stronami i ogranicza emocjonalne obciążenie dla małżonków i ich dzieci.

Rozwód bez orzekania o winie a alimenty – niedostatek

Zgodnie z art. 60 §1 KRiO w przypadku rozwodu bez winy małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać alimentów od drugiego małżonka rozwiedzionego –  dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

Oznacza to, że w przypadku rozwodu bez orzekania o winie, współmałżonek może żądać od drugiego z małżonków alimentów wyłącznie w sytuacji, gdy znajdzie się w niedostatku, czyli w szczególnie trudnej sytuacji materialnej. De facto dot. to sytuacji, gdy jeden z małżonków nie jest w stanie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych, np. zapadł na chorobę umożliwijącą zarobkowanie. 

Co to jest niedostatek?

Pojęcie niedostatku w ujęciu węższym oznacza niemożność zaspokojenia we własnym zakresie minimalnego standardu egzystencji. Niewykorzystywanie w pełni możliwości zarobkowych przez osobę domagającą się alimentów wyklucza możliwość przyjęcia, że pozostaje ona w niedostatku, tak wypowiedziały sie m.in.:

• SO w Kielcach w wyroku z 17.10.2013 r., II Ca 890/13, wskazał, że: „rozwiedziony małżonek znajduje się w niedostatku, gdy własnymi siłami nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części, jako że nie ma żadnych lub wystarczających możliwości zarobkowych lub majątkowych”,
•  NSA w wyroku z 4.10.2011 r., II FSK 631/10  podnosząc, że:  „o niedostatku można mówić wówczas, gdy osoba ubiegająca się o alimenty, mimo podejmowanych starań, nie potrafi samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb na poziomie zbliżonym do minimum socjalnego.

Pojęcie niedostatku w ujęciu szerszym przyjętym przez Sąd Okręgowy w Koninie w wyroku z 8.12.2016 r., II Ca 419/16,  oznacza, że przez stan niedostatku należy rozumieć niemożność czynienia wydatków pozwalających na zaspokojenie potrzeb na godziwym poziomie, a nie tylko na poziomie minimum socjalnego, adekwatnym do zindywidualizowanych cech materialnych i niematerialnych określonej osoby. 

Czas trwania obowiązku alimentacyjnego w razie zaniechania orzeczenia o winie

Warto pamietać, że zgodnie z art. 60 §3 KRiO w przypadku orzeczenia rozwodu bez orzekania o winie,  obowiązek alimentacyjny  jest ograniczony w czasie i  obowiązek ten wygasa z upływem 5 lat od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego.

Istnieje jednak możliwość przedłużenia tego terminu. Otóż sąd może wydłużyć powyższy pięcioletni termin, ale tylko ze względu na wyjątkowe okoliczności.  Sąd dokładnie analizuje sytuację małżonka zobowiązanego do alimentów. Przedłużenie czasu trwania obowiązku alimentacyjnego wyjątkowo może dokonać sąd zasądzając alimenty, jeżeli już wówczas istnieją ku temu przesłanki. Standardowo jednak inny sąd po upływie określonego terminu, stwierdzając istnienie przesłanek do przedłużenia zasądzonych wcześniej alimentów.  Sąd czyni to na wniosek uprawnionego do alimentów. 

Jak wskazał w uzasadnieniu uchwały SN z 16.04.1975 r., III CZP 22/75 regulacja dot. możliwości przedłużenia obowiazku aliemtnacyjnego wzgledem osoby będącej w niedostatku jest przejawem zastosowania na gruncie prawa rodzinnego zasad współżycia społecznego. Jej istotą jest założenie, „aby rozwiedzeni małżonkowie, których przez szereg lat łączyły wyjątkowo bliskie więzy rodzinne i których małżeństwo zostało rozwiązane z przyczyn nie dyskwalifikujących moralnie żadnego z nich, nie pozostali obojętni na swoje losy również po rozwodzie i aby poczuwali się do obowiązku wzajemnej pomocy, jeśli wymaga jej wyjątkowo krytyczna sytuacja jednego z małżonków, a pozwala na to sytuacja materialna drugiego”. 

Taką szczególną okolicznością uzasadniającą przedłużenie obowiązku alimentacyjnego poza okres pięciu lat od orzeczenia rozwodu może być np. wypadek rozwiedzionego małżonka, niezwiązany z zatrudnieniem i niezapewniający mu odszkodowania czy renty ubezpieczeniowej, w wyniku czego staje się on na stałe niezdolny do pracy i zostaje pozbawiony środków do życia.

Nadto na zasadach ogólnych obowiązek dostarczania środków utrzymania na rzecz byłego małżonka wygasa wraz z zawarciem przez tego małżonka nowego małżeństwa. 

 Co daje rozwód z orzeczeniem o winie?

Jak wskazano powyżej rozwód bez orzekania o winie jest możliwy jeśli małżonkowie zgodnie wnoszą o zaniechania orzekania o wienie. Natomiast jeśli chociaż jeden z małżonków, albo obaj, domagają sie orzeczenia winy w rozwodzie, sąd jest związany ich stanowiskiem. W efekcie musi rozstrzygnąć, który z małżonków – mąż czy żona ponoszą winę w rozkładzie pozycia małżeńskiego ( rozwód z winy jednego z małżonków), ewentualnie czy oboje tej winy nie ponoszą ( rozwód z wony obojga małonków).

Co daje orzeczenie o winie drugiego małżonka? 

1. 1) moralne zwycięstwo dla małżonka, który nie zawinił w rozkładzie pożycia,

2) większe możliwości w kwestiach obowiązku alimentacyjnego,

3) czasem, może mieć wpływ na przyznanie opieki nad dziećmi (jesli małżonkowie mają małoletnie dzieci) i ustalenie kontaktów,

4) wyjątkowo, może mieć wpływ na podział majątku małżeńskiego.

Zwycięstwo moralne

Ad. 1. Uzyskując rozwód z orzeczeniem winy małżonka winnego rozpadu małżeństwa, małżonek niewinny odnosi niejako moralne zwycięstwo, ma to niezwykle istotne znaczenie, zwłaszcza na początkowym etapie sprawy rozwodowej, gdy np. małżonek niewinny dowiaduje się o zdradzie, gdy decyduje się ujawnić długoletnie znęcanie się, albo fakt, iż doszło do przemocy fizycznej. 

Obowiązek alimentacyjny – jak otrzymać alimenty?

ad. 2.  Wyrok rozwodwy bez orzekania o winie daje możliwość zasądzenia alimentów tylko gdy małżonek pozostaje w niedostatku, poza tymjest ogrniczony w czasie – do 5 lat. Natomaist zgodnie z art. 60 §2 KRO małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego, jest obowiązany do przyczyniania się do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego (obowiązek płacenia alimentów), jeżeli na skutek rozwodu nastąpiło istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego.  Oznacza to, że małżonek niewinny ma prawo żądać alimentów od byłego małżonka, gdy po rozwodzie jego stopa życiowa ulega istotnemu pogorszeniu, przykład: mąż zarabiał 40.000 zł m-c, żona 5.000 zł, a w efekcie po rozpadzie żonie żyje  się znacznie gorzej, niż wówczas, gdy pozostawała w związku małżeńskim np. nie stać jej na zakupy markowych ubrań, wycieczki zagraniczne, żyje w gorszych warunkach mieszkaniowych np. w kawalerce, a przed rozwodem w domu z basenem.

Wpływ na opiekę nad dziećmi i kontakty

ad. 3 Orzeczenie wyłącznej winy może mieć wyjątkowo wpływ na przyznanie opieki nad dziećmi. W jakim przypadku? Gdy w toku procesu rozwodowego zostanei wykazane, iż małżonek uznany za winnego nadużywał alkoholu, zażywał narkotyki, był wulgarny, agresywny, dopuścił się znęcania psychicznego lub fizycznego nad małzonkiem niewinnym lub dziećmi. Ujawnienie takich okoliczności i ich wykazanie, zapewne będzie miało wpływ na rozstrzygnięcie sądu w zakresie opieki i kontaktów. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że małżonek będzie miał conajmniej ograniczoną władzę rodzicielską, a kontakty ustalone będą w niewielkim wymiarze, co z koli będzie miało wpływ na ustalanie alimentów na rzecz małoletnich dzieci.

 Wpływ na podział majątku małżeńskiego

W wyjatkowych sytuacjach, wyłączna wina jednego z małżonków za rozpadu pożycia może mieć równiez konsekwencje w kwestiach podziału majatku. Jeżeli w toku procesu rozwodowego zostanie wykazane, iż małżonek wyłącznie winny mimo posidanych możliwości nie przyczyniał się do powstania majątku małżeńskiego, trwonił majątek ( np. hazard, uzależnienie). Zgodnei z art. 43 KRiO oboje małżonkowie mają równe udziały w majatku wspólnym, jednak zważnych powodów każdy z nich może żadać ażeby ustalenie udziałów nastpoło z uwzględnieniem stopnia w którym kazdy z nich przycyznył się do jego powstania.

Czy rozwód z orzekaniem o winie ma wpływ na wysokość alimentów na rzecz małżonka?

Najistotniejsze jest to, że rozwód bez orzekania o winie uprawnia jedynie do zasądzenia alimentów, gdy jeden z małżonków jest w niedostatku, albo gdy drugi dobrowolnie wyrazi na to zgodę. Natomiast gdy małżonek został uznany za wyłącznie  winnego rozpad związku drugi może domagać się alimentów od małżonka również wtedy, gdy nie jest w niedostatku, ale gdy istotnie pogorszyła sie jego sytuacja życiowa. Co więcej, przy braku orzekania o winie obowiazek alimentacyjny wygaśnie po 5 latach od uprawomocnienia orzeczenia, zaś w razie orzekania o winie alimenty nie są ograniczone w czasie, a można będzie wnosić o ich uchylenie, tylko gdy małżonek niewinny zawrze nowy związek małżeński lub gdy nastapi zmiania okoliczności uzasadniajaca uchylenie alimentów dla byłego małżonka.

W praktyce, faktem jest, iż alimenty zasądzane w wyrokach rozwodowych z orzekaniem o winie są wyższe. Zapewne wynika to również z tego, iż przy  ich ustalaniu sąd poniekąd kieruje się wzgledami słuszności i zasadami współżycia społeczego. Niemniej zasadniczno jest to zależne od statusu majątkowego rozwodzących się stron.

Kiedy wygasa obowiązek alimentacyjny z wyroku rozwodowego?

Obowiązek alimentacyjny wygaśnie wobec byłego małżonka w kilku przypadkach, tj.:

1. 1) na skutek zawarcie nowego związku małżeńskiego przez małżonka uprawnionego do alimentów – oznacza to, że jeśli małżonek otrzymujący alimenty ponownie wstąpi w związek małżeński, były małżonek zobowiązany do płacenia alimentów zostanie z tego obowiązku zwolniony,

2) upływ pięciu lat od uprawomocnienia wyroku rozwodowego – w przypadku alimentów ustalonych w wyroku rozwodowym bez orzekania o winie, obowiązek alimentacyjny wygasa po upływie pięciu lat od daty uprawomocnienia się wyroku; sąd może jednak wydłużyć ten okres, jeśli uprawniony wykaże, że znajduje się w wyjątkowo trudnej sytuacji materialnej, o małżonek uznany za winnego rozkładu pożycia będzie miał ku temu możliwości finansowe,

3) zmiana sytuacji materialnej – w przypadku, gdy sytuacja materialna uprawnionego ulegnie poprawie lub zobowiązany do alimentów straci źródło dochodu, sąd może znieść lub zmniejszyć obowiązek alimentacyjny.

Wysokość alimentów dla małżonka w wyroku rozwodowym – zasady ustalania

Wysokość alimentów jest ustalana na zasadach ogólnych, tzn,  sąd ustala wysokość alimentów na podstawie analizy usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Przy ustalaniu wysokości alimentów sąd bierze pod uwagę:

1. 1) potrzeby uprawnionego – koszty utrzymania, w tym wydatki na mieszkanie, wyżywienie, leczenie, ubrania oraz inne koszty związane z codziennym funkcjonowaniem.

2) możliwości zarobkowe zobowiązanego – realne dochody zobowiązanego, a także jego majątek, zdolności i perspektywy zawodowe; sąd analizuje, czy zobowiązany ma możliwość spełnienia obowiązku alimentacyjnego bez uszczerbku dla swojego własnego utrzymania, ew. rodziny którą założył po rozwodzie,

3) standard życia małżonków – sąd stara się, aby standard życia obu małżonków po rozwodzie był jak najbardziej zbliżony do standardu, jaki mieli podczas trwania małżeństwa.

 Jak skutecznie domagać się alimentów od byłego małżonka?

Alimentów można domagać się:

1. 1) w pozwie o rozwód, wówczas sprawę rozpoznaje sąd okregowy,

2) po orzeczeniu rozwodu, jeśli zmieniły sie okoliczności np. mażonek popadł w niedostatek, wówczas sprawę rozpoznaje sąd rejonowy.

W obu przypadkach do pozwu czy to rozwodowego czy o alimenty należy przedłożyć dokumenty potwierdzające dochody i wydatki uprawnionego do alimentów, a także zobowiązanego do alimentów np. zaświadczenia o zarobkach, umowę o pracę, wyciągi bankowe, rachunki za mieszkanie, leczenie itp.

 Podsumowanie

Rozwód bez orzekania o winie jest szybszy, sprwniejszy, łatwiejszy moralnie, jednak ma wpływ na ustalanie obowiązku alimentacyjnego. Co prawda nie wyklucza możliwości dochodzenia alimentów na rzecz małżonka, jednak ogranicza te możliwości jedynie do sytuacji gdy małżonek znajduje się w niedostatku. Warto pamiętać, że obowiązek alimentacyjny może wygasnąć po upływie pięciu lat od uprawomocnienia wyroku rozwodowego, chyba że sąd postanowi inaczej.

Rozwód z orzekaniem o winie jest co prawda trudniejszy i dłuższy, niestety też bardziej kosztowny, jednak w efekcie pozwala na uzyskanie alimentów nie tylko, gdy małżonek znajdzie się w niedostatku, ale również, gdy rozwód pogorszył sytuację materialną małżonka niewinnego. Poza tym nie jest ograniczony w czasie do 5 lat, a jedynie co do zwiazania się uprawnionego małzonka z inną osobą ( zawarcia nowego małżeństwa).

Decyzję co do formy rozwodu nalezy przemyśleć, rozważyć wszytkie za i przeciw, a co istotne najlepiej skunsultować z adwokatem rozwodowym. Zapraszamy do kontaktu!

Autor:

Ewelina Papaj-Gajek