Koniec z lichwiarskimi chwilówkami? – jak COVID – 19 wpływa na polskie prawo

Obecność wirusa SARS-CoV-2 w naszym kraju wpływa już w zasadzie na każdy aspekt życia, w tym również na przepisy prawa.

Ustawa z dnia 30 kwietnia 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, która jest na etapie oczekiwania na podpis Prezydenta, wprowadza nowe przepisy m.in. w kodeksie cywilnym, kodeksie postępowania cywilnego czy też kodeksie karnym.

Kodeks cywilny – nieważność umów przewłaszczenia na zabezpieczenie

Aby wyeliminowania nadużycia oraz rozszerzyć katalog przesłanek nieważności umów przenoszących własność nieruchomości w celu zabezpieczenia roszczeń, ustawodawca proponuje nowy przepis – art. 387¹ k.c. o następującej treści:

„Nieważna jest umowa, w której osoba fizyczna zobowiązuje się do przeniesienia własności nieruchomości służącej zaspokojeniu jej potrzeb mieszkaniowych w celu zabezpieczenia roszczeń wynikających z tej lub innej umowy niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, w przypadku gdy:

1) wartość przenoszonej własności nieruchomości jest wyższa niż wartość zabezpieczanych tą nieruchomością roszczeń pieniężnych powiększonych o wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie od tej wartości za okres 24 miesięcy lub

2) wartość zabezpieczanych tą nieruchomością roszczeń pieniężnych nie jest oznaczona, lub

3) zawarcie tej umowy nie zostało poprzedzone dokonaniem wyceny wartości rynkowej nieruchomości dokonanej przez biegłego rzeczoznawcę.”

Przepis ten dotyczy umów tzw. przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości mieszkalnej wykorzystywanej przez konsumenta. Ma on ograniczyć zawieranie umów celem wyłudzenia mieszkania, zwłaszcza w sytuacji gdy zabezpieczeniu podlega roszczenie o niskiej kwocie – nieadekwatnej do wartości nieruchomości.

Kodeks karny – penalizacja lichwiarskich chwilówek

W podobnym duchu, co powyższy przepis cywilny, tj. celem ochrony konsumenta przed wyzyskiem, ustawodawca proponuje rozszerzyć zakres przestępstwa z art. 304 k.k. o dwa dodatkowe paragrafy:

„§ 2. Kto, w zamian za udzielone osobie fizycznej świadczenie pieniężne wynikające z umowy pożyczki, kredytu lub innej umowy, której przedmiotem jest udzielenie takiego świadczenia z obowiązkiem jego zwrotu, niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, żąda od niej zapłaty kosztów innych niż odsetki w kwocie co najmniej dwukrotnie przekraczającej maksymalną wysokość tych kosztów określoną w ustawie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. Tej samej karze podlega, kto, w związku z udzieleniem osobie fizycznej świadczenia pieniężnego wynikającego z umowy pożyczki, kredytu lub innej umowy, której przedmiotem jest udzielenie świadczenia pieniężnego z obowiązkiem jego zwrotu, niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, żąda od niej zapłaty odsetek w wysokości co najmniej dwukrotnie przekraczającej stopę odsetek maksymalnych lub odsetek maksymalnych za opóźnienie, określonych w ustawie.”.

Proponowany przepis przede wszystkim rozszerza ochronę konsumentów, których poziom świadomości potencjalnych zagrożeń jest mniejszy aniżeli przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą. Zdaniem prawodawcy zmiany te są odpowiedzią wobec przestępstw lichwiarskich, czyli tzw. pożyczek „chwilówek”.

Kodeks postępowania cywilnego – licytacja nieruchomości tylko na wniosek wierzyciela

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przypadku zajętej nieruchomości ulega ona sprzedaży przez licytację publiczną, a sam termin licytacji nie może być wyznaczony wcześniej niż po upływie dwóch tygodni od uprawomocnienia się opisu i oszacowania ani też przed uprawomocnieniem się wyroku, na podstawie którego wszczęto egzekucję (art. 952 k.p.c.). Jak wynika z uzasadnienia do projektu omawianej ustawy, mając na uwadze potrzebę jak najdalej idącego zagwarantowania bezpieczeństwa mieszkania lub domu należącego do dłużnika, proponuje wprowadzenie do k.p.c. art. 952¹, zgodnie z którym termin licytacji lokalu mieszkalnego lub nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym, które służą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika, wyznaczany byłby wyłącznie na wniosek wierzyciela. Zaznaczyć należy jednak, że wniosek może zostać złożony tylko jeżeli wysokość egzekwowanej należności głównej stanowi co najmniej równowartość jednej dwudziestej części sumy oszacowania.

Co istotne, proponuje się aby licytacji lokalu mieszkalnego lub nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym, które służą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika, nie przeprowadzano w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii oraz 90 dni po jego zakończeniu.

Autor:
Aleksandra Nowrotek
Natalia Ardelli